اطاعت از والدین - داستانهایی در مورد اطاعت از والدین

احسان به والدین بعد از اطاعت خدا

امام صادق(ع) فرمود: (معنای احسان این است که با پدر و مادرت خوش رفتاری کنی، با نرمی و ملایمت با آنان سخن بگویی، از روی دل سوزی و مهربانی به آنها بنگری، اگر چیزی لازم داشتند پیش از آن که از تو بخواهند، در اختیارشان قرار بدهی، همیشه بال های تواضع را برای آنها بگسترانی، و برای ایشان از خدای تبارک و تعالی رحمت و مغفرت بخواهی و بدانی که در کودکی، تو احتیاج به خدمتشان داشتی و در پیری آنها به خدمت تو محتاجند; مبادا روی خود را بر آنها ترش کرده و آنان را دلتنگ نمایی. ممکن است پدر و مادر بر اثر ناآگاهی و یا شعله ور شدن خشم و غضبشان، به فرزند خود جفا کنند و راه ناصحیح و ستمگری را در پیش بگیرند و از این طریق دل های حساس فرزندان خود را آزرده سازند، با وجود این، فرزندان باید خویشتن داری کنند و ادب و انسانیت را از یاد نبرند تا از این طریق، هم جهاد با نفس کرده باشند و به ثواب برسند و هم پدر و مادر خود را متوجه اشتباهشان نمایند و آنان را به راه راست وا دارند.

آن حضرت در تفسیر یکی از آیه های قرآن می فرماید: (احسان به پدر و مادر یعنی به خوبی و به شیرینی و با حالی خوش و با صبر و حوصله با آنان نشست و برخاست کنی، با کسالت و چهره درهم با آنان رو به رو نشوی، و هرچه نیاز دارند، گرچه مستغنی باشند، بدون این که وادار شوند از تو بخواهند، برای آنان فراهم آوری و هر وقت به دیدنشان می روی با دست پُر بروی. قرآن کریم در موارد متعددی، انسان ها را بعد از مسئله عبادت و اطاعت از خدا و نفی شرک، به احسان و احترام به والدین دعوت می کند تا بدانند که احترام و نیکی به والدین، در حقیقت اطاعت خداست; از جمله می فرماید: (به یاد آرید زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را نپرستید و به پدر و مادر خود نیکی کنید….

پیامبر اکرم(ص) فرمود: ای کسانی که پدرها و مادرها را آزار می رسانید، از حال این جوان عبرت بگیرید و بدانید چنانچه دارایی اش در دنیا از کَفَش رفت و غذا و ثروت و صحتش به فقر و مرض تبدیل شد، در آخرت هر درجه ای که در بهشت داشت، به واسطه این گناه از دست داده و در مقابلش آتش برایش آماده شده است. امام زین العابدین(ع) برای پدر و مادرش چنین دعا می کند: (بار خدایا! بر محمد، بنده و فرستاده خود و بر خاندان پاکش رحمت فرست و آنان را به بهترین رحمت ها و نیکی ها و درود خود امتیاز ده و پدر و مادر مرا پیش خود گرامی دار و احسان و نیکی از جانب خویش بر آنها ببخش، ای بخشنده ترین بخشندگان.

 

فرمانبرداری و نیکی به والدین اطاعت از پدر و مادر

۱۳) اجازه خواستن از آنها و کمک گرفتن از رأی و اندیشه آنان: چه برای سفر با دوستان به صحرا یا در سفر خارج شهر برای تحصیل و غیر آن یا برای خارج شدن از منزل و اقامت در بیرون آن، اگر چنانچه اجازه دادند که هیچی و الا در صورتیکه اجازه نداد باید کوتاه آمد و آنچه را می‌خواست انجام دهد ترک کند «که خیر در آنست» بخصوص اگر تدبیر و رأی آنان مستدل و یا از روی دانش و فهم باشد. ۱) پیروی و فرمانبرداری از آنها و اجتناب و پرهیز از نافرمانی آنان: بر مسلمان فرض و واجب است که از پدر و مادرش فرمانبرداری نموده و از نافرمانی آنها بپرهیزد و اطاعت آنها را بجز شوهر که اطاعت و فرمانبرداری او مقدم بر اطاعت از پدر و مادر است بر اطاعت هر فرد دیگری مقدم دارد.

▪ باز از گونه‌های نافرمانی و آزار والدین است: دزدی از آنان، تجاوز به حریم شخصیت آنان بوسیله ضرب و شتم و یا منت گذاردن و برخ کشیدن چیزی که به آنها تقدیم کرده‌ ای یا اشتغال به کارهای زشت نزد آنان و یا روی گرداندن با حالت تنفر بهنگام سخن گفتن آنان. شر و بدی چه زود به سراغش می‌آید و این «عاقبت بد» امری است محسوس و قابل رؤیت که همه مردم می‌دانند و با چشم سر آن را دیده و داستانهای متعددی را از مردمانی که به سبب نافرمای و آزار والدین به کیفر اعمال خود رسیده و خوار و ذلیل شده‌اند شنیده‌اند. ▪ گریاندن و اندوهگین نمودن آنان: داد زدن و درشتی نمودن با آنها، اظهار اندوه و دلتنگ شدن و بستوه آمدن از دستورات آنها، نگاه خشمگینانه به آنان اخم کردن بر رویشان، ترک همکاری و کمک به آنها، کم اهمیت شمردن رأی آنان طعنه زدن و نکوهش آنان.

۱۰) پرهیز از منت گذاشتن و برخ کشیدن بخشش و یا خدمتی که نسبت به آنها انجام می ‌دهید: منت گذاردن، احساس و نیکی انسان را بهدر می‌دهد و از عیبهای اخلاق است و زشتی آن هنگامی بیشتر می ‌شود که در حق پدر و مادر باشد. مثلاً چنانچه پدر و مادر به کفر و الحاد یا نافرمانی خدا دستور دادند بر فرزند لازم است که به احسان و نیکی خود نسبت به آنان تداوم بخشد اما در معصیت و نافرمانی از اوامر و دستورات خدا از آنان اطاعت ننماید». ▪ باز از گونه‌ های نافرمانی و آزار آنها است: رها کردن و تنها گذاشتن آنان بهنگام نیاز و پیری و بیزاری جستن از آنان، پرهیز از یاد کردن و نام بردن و نسبت دادن خود به آنها که این از بزرگترین نافرمانیهاست.

 

قدس آنلاین

ماجرای اسلام خود را برای امام تعریف کرد، امام فرمود:چه چیز اسلام نظر تو را جلب کرد؟ گفت : همینقدر می توانم بگویم که سخن خدا در قرآن که به پیغمبر خود می گوید:ای پیغمبر! تو قبلاً نمی دانستی کتاب چیست و نمی دانستی که ایمان چیست اما ما این قرآن را که به تو وحی کردیم ، نوری قرار دادیم و به وسیله این نور هر که را بخواهیم رهنمایی می کنیم، درباره من صدق می کند. به گزارش قدس آنلاین به نقل از تباین ، از آنجا که پدر و مادر  واسطه فیض الهی به فرزندان هستند، و رضای خدا در رضای ایشان است و احسان به والدین در قرآن در کنار عبادت خدا واجب شمرده شده است، از اینرو لازم است که حقوق آنها را بشناسیم و در برآوردن آن بکوشیم.

رسول خدا (صلی الله علیه و اله) می فرماید: حق پدر این است که از او در طول زندگی اطاعت کنی ولی حق مادر را هرگز نمی توانی ادا کنی، حتی اگر به تعداد شنهای بیابان و قطره های باران، روزها در خدمت او بایستی، حتی به جای زحمتهای طاقت فرسای دوران بارداری او نخواهد بود. رسول خدا (صلی الله علیه و اله) می فرماید: حق پدر این است که از او در طول زندگی اطاعت کنی ولی حق مادر را هرگز نمی توانی ادا کنی، حتی اگر به تعداد شنهای بیابان و قطره های باران، روزها در خدمت او بایستی، حتی به جای زحمتهای طاقت فرسای دوران بارداری او نخواهد بود. رسول مهر فرمود: او  در آن نه ماه که بار تو را تحمل می کرد و آن دو سال که تو را شیر داد و شب هایی که بیداری کشید و روزهایی که برای تو تحمل تشنگی کرد، کج خلق نبود! مرد گفت: من پاداش زحمتهای او را پرداخته ام و او را دو بار بر دوش گرفته و به حج برده ام.

رسول مهر فرمود: او  در آن نه ماه که بار تو را تحمل می کرد و آن دو سال که تو را شیر داد و شب هایی که بیداری کشید و روزهایی که برای تو تحمل تشنگی کرد، کج خلق نبود! مرد گفت: من پاداش زحمتهای او را پرداخته ام و او را دو بار بر دوش گرفته و به حج برده ام. یک روز به پسر خود گفت : پسر جان ! تو سابقا که در دین ما بودی و من و تو اهل یک دین و مذهب به شمار می رفتیم ، این قدر به من مهربانی نمی کردی ؟ اکنون چه شده است که با این که من و تو از لحاظ دین و مذهب با هم بیگانه ایم ، بیش از سابق با من مهربانی می کنی ؟. حق مادر به قدری گسترده و مهم است که حتی از حق پدر برتر است، از این رو رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: هرگاه در نماز مستحب بودی و پدرت تو را فرا خواند، نمازت را قطع نکن؛ ولی اگر مادرت تو را فرا خواند نمازت را قطع [و اجابتش] کن.

 

لزوم اطاعت از والدین در آیات و روایات

أتی رجل رسول الله صلی الله علیه و آله فقال: «یا رسول اللّه ! اِنّی راغب فی الجهاد نشیط»، قال: فقال له النبی صلی الله علیه و آله : فجاهد فی سبیل اللّه فانّک ان تقتل تکن حیاً عندالله ترزق و ان تمت فقد وقع أجرک علی الله و ان رجعت، رجعت من الذّنوب کما ولدت»، قال: «یا رسول الله! انّ لی والدین کبیرین یزعمان انّهما یأنسان بی و یکرهان خروجی»، فقال رسول الله صلی الله علیه و آله : فقّر مع والدیک فوالّذی نفسی بیده لأنسهما بک یوماً و لیلة خیر من جهاد سنة. یوسف هم برای تشریفات، استقبالی را تدارک دید و با جمعی از بزرگان مصر به پیشواز پدر و برادرانش آمد تا وقتی که به یکدیگر نزدیک شدند در اینجا یوسف ملاحظه سلطنت ظاهری خود نمود و رعایت احترام پدرش را نکرد و از مرکب پیاده نشد، اینجا بود که ترک اولی کرد، جبرئیل بر او نازل شد و گفت کف دستت را نگاه کن دید نوری از دستش بیرون رفت جبرئیل گفت به واسطه این عمل تو نور نبوّت از نسل تو خارج شد.

انسان باید با شیوه ای نیکو با پدر و مادرش برخورد کند و به گونه ای در مقابل آنها سخن بگوید که گویا یک گناهکار و متخلّف با مولای خود گفتگو می کند و حتی اگر از جانب آنان با تندخویی مواجه شود، باز هم نباید متانت و نزاکت خود را از دست بدهد. اویس قرنی، آن یار باوفای پیامبر صلی الله علیه و آله برای جلب رضای مادر و اطاعت او بدون دیدار با پیامبر صلی الله علیه و آله از مدینه به سوی وطن خود بازگشت؛ تنها برای به دست آوردن دل مادرش تا رضایت او را جلب کند. مرحوم طبرسی در ذیل تفسیر آیه «اِمّا یبلُغَنَّ عِنْدَک الْکبَرَ» می فرماید که اگر اطاعت از والدین در هر حال، اعم از حال پیری یا میانسالی، واجب و ضروری است، پس چرا خداوند در آیه، شرط کهولت را ذکر نموده است.

ایشان در جوابی می فرماید: نیاز والدین در این حال و شرایط، بیشتر از ایام دیگر است؛ چون آنها در آن سن، ضعیف شده اند و تدریجاً به همان حالت نیازمندی و احتیاج می رسند که فرزند در زمان طفولیت به آن دچار. مرحوم آیة الله دستغیب در کتاب سرای دیگر در تفسیر سوره واقعه، داستانی را نقل می کند که حضرت یوسف علیه السلام وقتی عزیز مصر بود، از پدرش یعقوب علیه السلام و برادرانش دعوت نمود که به مصر بیایند. پیامبر صلی الله علیه و آله هم او را به امر خیر تشویق نمود، تا اینکه آن مرد عرض کرد: یا رسول الله! من پدر و مادر پیری دارم که از رفتن من به جبهه کراهت دارند». وقتی از مادرش اجازه گرفت که به زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله به مدینه مشرّف شود، مادرش گفت که رخصت می دهم، به شرط آنکه بیشتر از نیم روز توقف نکنی.

 

شرح جزء ۱۵ قرآن| اهمیت احسان و نیکی به پدر و مادر

«وَ قَضى‏ رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً إِمَّا یبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیماً» پروردگارت مقرّر داشت که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکى کنید. «وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی صَغِیراً» و از روى مهربانى و لطف، بالِ تواضع خویش را براى آنان فرودآور و بگو: پروردگارا! بر آن دو رحمت آور، همان‌گونه که مرا در کودکى تربیت کردند. خبرگزاری فارس ـ گروه قرآن و فعالیت‌های دینی: در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در پانزدهمین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء‌ ۱۵ قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت‌الاسلام محسن قرائتی تقدیم می‌شود.

در احادیث آمده است: حتّى اگر تو را زدند، تو «افّ» نگو، خیره نگاه مکن، دست بلند مکن، جلوتر از آنان راه نرو، آنان را به نام صدا نزن، کارى مکن که مردم به آنان دشنام دهند، پیش از آنان منشین و پیش از آنکه از تو چیزى بخواهند به آنان کمک کن. [۲] از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله سؤال شد: آیا پس از مرگ هم احسانى براى والدین هست؟ فرمود: آرى، از راه نماز خواندن براى آنان و استغفار برایشان و وفا به تعهّداتشان و پرداخت بدهى‏‌هایشان و احترام دوستانشان. «رَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِما فِی نُفُوسِکُمْ إِنْ تَکُونُوا صالِحِینَ فَإِنَّهُ کانَ لِلْأَوَّابِینَ غَفُوراً» پروردگارتان به آنچه در درون شماست، آگاه‏‌تر (از خودتان) است.

رسول خدا صلى الله علیه و آله گریست و فرمود: هیچ سنگ و شنى نیست که این قصه را بشنود و نگرید! سپس به آن فرزند فرمود: «انت و ما لک لا بیک» تو و دارایى‌‏ات از آنِ پدرت هستید. مردى مادرش را به دوش گرفته طواف مى‏‌داد، پیامبر را در همان حالت دید، پرسید: آیا حقّ مادرم را ادا کردم؟ فرمود: حتّى حقّ یکى از ناله‏‌هاى زمان زایمان را ادا نکردى. «رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی» گویا خداوند به فرزند مى‌‏گوید: تو رحمت خود را دریغ مدار، و از خدا نیز استمداد کن که اداى حقّ آنان از عهده‏ تو خارج است. «قَضى‏ رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً» ۵- نسل نو باید در سایه‏ ایمان، با نسل گذشته، پیوند محکم داشته باشند.

 

منبع